Arabistanlı Lawrence biografisi
İngiliz kazıbilimci, asker, ajan ve yazan.
16 Ağustos 1888 tarihinde İngiltere ’de Kuzey Galler ’de doğan Arabistanlı Lawrence ’in ana adı Thomas Edward Lawrence ’dır. Oxford Üniversitesi mezunu bir arkeologdur.
1916 – 1918 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu‘na aleyhinde yürütülen Arap isyanında, İngiliz irtibat subayı olarak aldığı tahsis nedeniyle Arabistanlı Lawrence olarak tanınmıştır.
İngilizlerin Orta Doğu’ya bölüştürme siyaseti istikametindeki faaliyetlerine katılıp, 1910 yılında Türkiye‘ye geldi. Fırat Nehri kıyısında arkeolojik incelemeler adı aşağı, Zeugma‘da kazı yaptı, petrol etüdü, siyasi ve etnolojik bilgiler topladı. Mezopotamya, Suriye, Filistin ve Mısır‘ı gezip, Arapça ve İslam adetlerini öğrendi. İngiltere’ye dönüp, 1911’de Oxford’da doktorasını verdi. Her Yerde Orta Doğu’ya dönüp, Arap ülkelerinde çalışmaya başladı.
Ortadoğu’da barıştırma ve adaletle hüküm süren bir idareye karşısında arapları kandırmış ve kışkırtmıştır.
Arapların bir birçok, Osmanlı ve Avrupa’lı devletlerin hakimiyetine karşı verdikleri özgür mücadelesine katkılarından nedeniyle(!) onu bir ırk kahramanı olarak kabul etmektedirler. Britanyalılılar da onu en büyük savaş kahramanlarından biri olarak kabul etmektedirler. Lawrence bahsi geçen dönemi, 1926 tarihli “Bilgeliğin Yedi Sütunu” (Seven Pillars of Wisdom) adlı otobiografik eserinde anlatmıştır. Kitabında gerçekle hayali karıştırmaktan zevk aldığı aşikârdır. Kitabında süslü bir anlatımla dile getirdiği iddiaların bir kısmı daha sonra yalanlanmış ve somurtkan kanıt edilmiştir. Türkler hakkında aşağılayıcı bir dil kullanmış, hatta tecavüze uğradığını iddia etmiştir. Daha sonradan bu bahis da yalanlanmış ve çürütülmüştür.
Birinci Dünya Savaşı başladığında İngiliz ordusunda yüzbaşı rütbesiyle vazife aldı. İlk ödev yeri olan Kahire‘de İngiliz Askeri Haberalma Servisi için çalıştı. Araplarla olan sıcak ilişkileri Lawrence’ı, İngiliz ve Arap kuvvetleri arasındaki irtibat subaylığı görevi için biçilmiş kaftan kılıyordu. Ekim 1916’da, Arap millî faaliyetlerini rapor etmesi için çöle gönderildi. Vazifesi, İttifak Devletleri safında harbe sokulan Osmanlı Devleti hakimiyetindeki Arap ülkelerinde ayaklanma çıkartmaktı.
Yüzyıllardır Osmanlı hakimiyetinde sulh, sükun ve huzur içinde yaşayan Araplara, kavmiyetçiliğin dini bağlardan daha manâlı olduğu propagandasını yaptı. Arap liderleriyle görüşüp, Osmanlı Devletinden kurtulma zamanının geldiği istikametinde faaliyetlerde bulunuyordu. Mekke şerifi Hüseyin bin Ali’nin oğlu Emir Faysal komutasındaki derme çatma birliklerle birlikte Osmanlı ordusuna karşı gerilla mücadelesi verdi. Arapları, Medine‘deki Osmanlı muhafız birliklerini şehirden çıkarmamaları konusunda ikna etti. Abdülaziz İbni Suud‘a, İngiltere’den külliyetli miktarda para, silah, cephane, donanım ve levazım malzemesi sağladı. Bu Nedenle Araplar, Türk kuvvetlerinin Hicaz’a malzeme getiren Hicaz demiryoluna yaptıkları saldırılara önem verebildiler. Osmanlı askerleri de keza şehri keza de demiryolunu savunmak ve tamir etmek zorunda kalarak oyalandılar. Lawrence, Akaba ve Şam’ın işgalinde de manâlı rol aldı. Asi Arapları da Yemen, Filistin, Irak cephelerinde İngilizlerin safında yer aldırttı.
Araplarla geçirdiği vakit zarfında, gelenek ve yaşantılarına bayağı adapte oldu. Deve ile gezi edip, sıkı bir dostluk kurduğu Prens Faysal’ın armağan ettiği yerel kıyafetleri giymeye alıştı.
Arap alemini Osmanlılardan ayırıp, İngiltere’nin sömürgesi haline soktu. Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında İngiliz hükümetini, Arapların bağımsızlığının İngilizlerin yararına olduğuna ikna etme konusunda epeyce başarılı oldu.
Lawrence, 1918’de savaş muhabiri Lowell Thomas’ın belgelere dayanan film ve fotoğraflar çekmesine yardımcı oldu. Savaştan sonra bu evrak niteliğindeki fotoğraf ve filmlerle dünya turuna meydana çıkan Lowell Thomas, epeyce yüksek kazançlar elde etti. Lowell Thomas’ın Lawrence’ı büyük bir kahraman gibi göstermesi, Lawrence’ın da kendi anılarında bölgede daha önceden yüzlerce İngiliz ajanı tarafından üretilmiş bir fazla şeyi kendine mal etmesi Lawrence’ın gerçekten fazla da adalet etmediği bir üne kavuşmasını sağladı.
Lavrens, Birinci Dünya Savaşın sonradan Osmanlı Devleti yıkılınca, vazifesini tamamlamış olarak İngiltere‘ye döndü.
Birkaç defa adını değiştirdi. John Hume Ross adıyla İngiliz Hava Kuvvetlerine girdi. Casus olduğu anlaşılınca, uzaklaştırıldı. Thomas Edward Shaw adıyla önce tank birliklerinde, daha sonra da baştan Hava Kuvvetlerinde vazife aldı.
“Bilgeliğin Yedi Sütunu” (Seven Pillars of Wisdom)adlı kitabından başka Çölde İsyan, Darphane adlı kitaplarını ve mektuplarını yayınladı.
Lawrence 26 Şubat 1935’te İngiliz ordusundan emekli oldu. Aynı yıl 19 Mayıs 1935 günü Dorsetshire İngiltere’de motosiklet kazasında 46 yaşında öldü.