Apelles biografisi
Erken Helenistik dönemde yaşayan Yunan sanatçı Apelles, antik Çağın sanat yazarları kadar öylesine yüceltilmiştir ama, günümüze hiçbir yapıtı ulaşmamış olmasına rağmen, hâlâ o dönemin en büyük ressamı olarak anılır.
Apelles, Milattan Önce (MÖ) 370, İzmir‘in Menderes ilçesinde bulunan 12 İyon şehrinden biri Kolofon ’da doğmuştur. Babasının adı Pytheas ’dır. Yunanistan‘ın güneyindeki Sikyon Dor okulunda Makedonyalı artist Pamphilos’un öğrencisi oldu. Yapıtlarında Dor üslubunun inceliğini birleştirdiği söylenir.
Yaşamı ile ilgili veri fazla az olan Apelles, erken Helenistik dönemde yaşayan Yunan ressamdır. İlk kere kendi portresini yapan ressamdır fakat eserlerinin hiçbiri günümüze kalmamıştır.
Hocası Makedonyalı sanatçı Pamphilos’un baştan sona Büyük İskender‘in babası Makedonya kralı II. Philippos ’un sarayında iş buldu. Philippos’un sarayında manâlı bir yeri olmuş Kralın suikaste uğradığı Mö 336 tarihine kadar onun bir çok portresini yapmıştır.
Apelles, Makedonya kralı II. Philippos ve oğlu Büyük İskender‘i elinde şimşek tutarken betimlediği resmi en manâlı yapıtlarından sayılır. Diğer manâlı çalışmaları arasında değişik portreler, iftira konusunu işlediği büyük bir alegorik fotoğraf ve Aphrodite’yi denizin içinden yükselirken gösteren diğer bir resim sayılabilir. Bu yapıtların kopyaları bile kalmamışsa da kitaplarda anlatılan betimlemeleri, özellikle Rönesans‘ta Apelles’in resimlerini taklit etmek isteyen sanatçılara esin kaynağı olmuştur.
Apelles’in Büyük İskender resimleri çok ünlüydü. Büyük İskender tasvirlerinin bazıları alegorik özellikler taşıyordu. Apelles’in resimlerinde İskender ile ilgili çok meşhur sahneler vardı. En ünlü resimlerinden birinde Büyük İskender yıldırım fırlatan Zeus olarak tasvir edilmişti. Bu fotoğraf daha sonraki zamanlarda Efesteki Artemis Tapınağına konuldu. Bu resim öyle fazla gerçekçiydi oysa görenler şimşeklerin üzerilerine dürüst geldiği hissine kapılacak değin etkiliydi. Büyük İskender, kendisi için epeyce pahalıya mülk olan bu devlete ait ilk gördüğünde hiç etkilenmedi fakat İskender’in uğrunda kent kurduğu atı Bukefalos resimdeki atın canlılığını görünce çılgınca kişnemeye başladı. Bunun üstüne Apelles genç kralın kulağına “Efendim Atınız sizden daha iyi bir eleştirmen” diye fısıldadı.
Büyük İskender ve Appelles arasındaki bir durum da şöyle oldu. Apelles kralın birincil metreslerinden biri olan Kampaspe’nin çıplak bir resmini gerçekleştirmek üzere görevlendirildi ancak Kampaspe’nin resmini çizdiği provalarda ona aşık oldu. Bunu öğrenen Büyük İskender kadını ona armağan etti.
1748 – 1825 tarihleri aralarında yaşayan olan Fransız sanatkâr Jacques Louis David göre yapılan resimdir.
Apelles, resim tekniğini geliştirmiş olan çalışmalarından ötürü de bedel taşır. Apelles teknik becerisi, muhakeme yeteneği ve hayal gücü sayesinde büyük bir tesir alanı oluşturdu. Resimlerinde tekrar tekrar 4 renk kullandı bunlar sarı, kırmızı, siyah ve beyazdı. Resimlerini bitirdikten sonradan onlara güçlü parlaklığını veren kehribar renkli bir madde ile vernikliyordu. Apelles öldüğünde bu giz da kendisiyle beraber gömüldü.
Apelles’in Sanat Üzerine adlı kitabı fazla ünlüdür. Bu kitabında mükemmelliğe ulaşmak için gün ve süre mefhumu gözetmeksizin çalıştığı belirtilmektedir. Eserlerinde farklı teknikler kullanmayı da ihmalkârlık etmiyordu.
Apelles yıldızı yükselen tüm maharetli kişiler gibi seveninin olduğu kadar sevmeyeni de vardı. Büyük İskender‘in ölümünden sonradan oluşan karmaşık siyasi atmosferden nedeniyle İskenderiye şehrine gitmek zorunda kaldı. Burada yaşadığı zamanlarda fena niyetli baş rakibi sanatkâr Antiphilos göre kendisini Büyük İskender ’in generallerinden Darı Kralı Ptolemaios kadar yemeğe eğlence edildiğine inandırıldı. Ancak Apelles’ten hoşlanmayan Ptolemaios onu aleyhinde görünce öfkeden deliye döndü. Bu yalanı kendisine söyleyenin kim olduğunu bulmasını istedi. Bunun üzerine Apelles bu durumu resmeden bir resim yaptı bu resimde suçlunun kim olduğu ortaya çıktı. Bu yemek yemek ziyaretindeki bir diğer öge ise şuydu ancak; Ptolemaios’a danışıklı dövüş kurmakla suçlama edildi, ama bu durum kabul görmedi. Apelles bu şart içinse başka bir portre yapmaktan geri durmadı. Yaptığı İftira isimli bu resimde ise eşekkulaklı bir kralın karalama, cahillik ve şüpheyi simgeleyen kişileri dinlerken resmedildiği konusu işlenmişti.
Yapılan mahkeme sonucunda Apelles ’in masumiyeti kanıtlanır. Yan bunda, iftiracı ressamın ahlâksızlığından tiksinen ve Apelles ’e acıyan görgü tanıklarından birinin, Kral Ptolemaios ’in hafıza edemediği şeyleri anlatması etkili olur ve Apelles idamın eşiğinden döner. Söylentiye göre Ptolemaios yaptığından utanmış ve Apelles ’i paraya ve hediyelere boğmuştur. İftiracı sanatçı Antiphilos ’u da onun kölesi yapmıştır.
Fakat başına gelen bu olaydan çok etkilenen Apelles, kendisine atılmış olan iftira ’dan öç olmak ve uğradığı bu haksızlığın basit basit unutulmaması nedeniyle olayı kinayeli şekilde betimleme eden bir yapıt üretmiştir.
Sandro Botticelli, Apelles ’in tarihe yenik düşerek ortadan kaybolan bu eserini, Süryani yazan Lukianos ’un hikayeyi anlatış şekline vefalı kalarak bitmiş resmeder. Bu Nedenle günümüze kadar gelecek olan “Apelles ’e İftira” tablosu ortaya çıkar.
Sandro Botticelli ’nin Rönesans dönemine ait bu çok büyük eseri “Apelles ’e kötüleme” adlı tabloyu Floransa ’daki Uffizi Galerisi‘ni gezerken bulabilirsiniz.
Apelles‘in sanatında büyük yer tutan konulardan biri de dinsel unsurlardı. Bazı resimleri: “Ephesos’ta Artemis Rahibinin Tören Alayı, Aphrodite’nin Doğuşu, Kos’ta Kurban Töreni…” Apelles resimlerini yaparken bayan figürler olarak büyük bir olanak Kampespe’yi model olarak kullanıyordu. Oysa ilham kaynağı ise Atinalı bir hetaira (üst derslik fahişe) olan Phryne’ydi. Bu kadın Poseidon şenlikleri ve Eleusis gizem törenlerinde üzerindeki kıyafetleri çıkardıktan daha sonra saçlarını çözerek denize çıplak bir şekilde girmesiyle biliniyordu. Bu kadın yaptığı işten nedeniyle çok zenginleşmişti ki Büyük İskender‘e itaat etmediği için yıkılan Thebai şehrinin yalnızca surlarının baştan yapı finansmanını tek başına karşılamayı teklif dahi etmişti.
Apelles, Milattan Önce (MÖ) 306 yılında Istankoy, Yunanistan ’da 64 yaşında ölmüştür.
Apelles öldüğü vakit Kos’luların sipariş etmiş olduğu bir Aphrodite’nin Doğuşu devlete ait üstünde çalışıyordu fakat devlete ait tamamlayamadı. daha sonra bu devlete ait tamamlayabilecek bir ressam bulunamadı.