Andy Warhol biografisi
Rus asıllı Amerikalı ressam, tasarımcı, film yapımcısı, yönetmen, prodüktör ve yazar. Hakiki adı Andrew Warhola‘dır. Pop Art akımının en kayda değer temsilcilerinden biri olan Warhol, popüler kültürün en kayda değer ikonlarından biridir. Seri üretimin, çabuk üretim nesnelerinin çoğu kez kullanılması temeline dayanan sanatında Warhol, resimlerini poster tekniği ile çoğaltmıştır. Baskılama tekniğiyle çoğaltma Warhol ’un önderliğinde Pop Art ’ın en manâlı tekniği olarak öne çıkmaktadır. Bu tekniği kullanarak yaptığı Marilyn Monroe tablosu sanatçının en çok bilinen işlerindendir. Ayrıca Campbell marka çorba kutusu ve tasarımlarında kullandığı Coca Cola şişeleri de Warhol klasikleri arasındadır. “Gelecekte herkes 15 dakikalığına meşhur olacak“, “Her şey poptur, pop her şeydir.” söylemleriyle de bilinen Warhol’un 1966‘da çektiği “Chelsea Girl” adlı filmi, ticari salonlarda gösterilen ilk underground film olarak tarihe geçmiştir. Hayat tarzının marjinalliği ile her zaman uyarı çeken ressam beyaz perde de birçok kere canlandırılmıştır. The Doors, Basquiat, I Shot Andy Warhol, 54, Factory Girl, Andy Warhol: A Documentary Film bu yapımlardan en önemlileridir. The Rolling Stones, Bob Dylan ve John Lennon gibi manâlı isimlere yaptığı albüm kapakları ve tasarım çalışmaları da yer alan Warhol için David Bowie 1971 ’de “Andy Warhol” isimli bir şarkı kaydetmiştir. Velvet Undreground‘ı keşfeden Warhol, grubun birincil albümünün prodüktörlüğünü de yapmıştır. Albüm müzik eleştirmenlerince “O zamana dek üretilmiş en etkileyici albüm” olarak nitelendirilmiştir.
6 Ağustos 1928‘de Pittsburgh, Pennsylvania, Amerika‘da dünyaya geldi. Babası Andrej Warhola Rus, annesi Julia Warhola ise Slovak kökenliydi ve Rusya‘dan Amerika‘ya göç etmişlerdi. İnşaat işçisi olan babası daha sonraları maden işçisi olarak çalışmıştı. Warhol ilkokul üçüncü sınıfta St.Vitus denen ve ömrü boyunca etkilerinden kurtulamayacağı bir hastalığa yakalandı. Asap sistemini zedeleyen, ara sıra istem dışı hareketler yapmasına niçin olan bu rahatsızlık yüzünden Warhol ara sıra yatağa alt yaşıyordu. Bu süreç içinde rahatsızlık hastası olan, hastanelerden ve doktorlardan korkmaya başlayan küçük Warhol, okulda da kendini dışlanmış hissediyordu. Yatalak olduğu dönemlerde çizimler yapan, radyo dinleyen ve film yıldızlarının posterlerini biriktiren Warhol için bu dönem kişiliğinin gelişmesinde epeyce kayda değer olacaktı.
1945 yılında liseyi tüketen Warhol, 1949 yılında sanata olan tutkusu yüzünden Pittsburgh ’daki Carnegie Mellon Üniversitesi ’nde sanat eğitimi aldı. Warhol, 1949 ’da New York ’a taşınarak illüstratör olarak çalışmaya başladı. Glamour Dergisi’nin sanat editörü Tina Frederiks‘le tanıştıktan daha sonra dergi için çizimler yapmaya başlayan Warhol’un aldığı ilk iş, “Galibiyet, New York’ta Bir İş Sahibi Olmaktır” başlıklı yazıya hazırladığı illüstrasyonlardı. Yazı yayınlandığında ismi yanlışlıkla Andy Warhol olarak yazılan tasarımcı o günden sonra soyadının son harfini hiç kullanmadı. Sade ancak karakteristiği olan mürekkep çizimleriyle kısa zamanda adını duyurdu. Warhol’un erken dönem çalışmaları daha sonra New York’taki Bodley Gallery’de sergilenecekti.
İlk solo sergisini 1952‘de New York Hugo Galerisi’nde açan Warhol, Truman Capote‘un hikayelerini resimlendirmek için çizdiği illüstrasyonları sanatseverlerle buluşturmuştu. 1953–1955 tarihleri arasında bir tiyatro topluluğu için sahne tasarımları da yapan tasarımcı, saçını gümüş rengine boyattı. Benzer dönemde ilk kitaplarını da yayımlayan Warhol’un eserleri 1956 yılında New York Çağdaş Sanat Müzesi’nde sergilendi. Warhol, Miller Ayakkabıları için yaptığı reklamlarla “35 Takvim Sanat Yönetmenleri Kulübü Büyük Ödülü“nü kazandı. Benzer ödülün bir sonraki sene da sahibi olan Warhol, 1960 yılında ilk tablolarını yapmaya başladı.
Dick Tracy, Superman, Esas Reis gibi çizgi roman kahramanlarını resmeden Warhol, Coca Cola şişelerini de kullanıyordu. Büyük sanat eleştirmenleri Warhol’un yeteneğinin farkına 1961‘de vardılar ve 1962‘de çizimlerini yaptığı dolar banknotları ve Campbell marka çorba kutusu üzerine yaptığı tasarımlar, “Yeni Realizm” ismi verilen bir pop-art sergisinde sergilendi. Bu sergiyle büyük galibiyet kazanan Warhol bundan böyle New York’taki sanat çevresi kadar isminden övgüyle laf edilen bir tasarımcı olmuştu. Warhol, 1963 yılında “Fabrika” adını verdiği stüdyosuna taşınarak “Inkar Jeckie” ve “Flower” ismini verdiği resim serilerini çizmeye başladı. 1964 yılına kadar “Fabrika”da 2000 dek resim yapan ve bir çok film çeken Warhol, Marilyn Monroe, Troy Donahue ve Elizabeth Taylor gibi meşhur isimleri resmettiği çalışmalarıyla da oldukça popüler olmuştu.
Amerikan popüler kültürünün öne meydana çıkan imajlarını kullanmayı seven Warhol, çalışmalarında jurnal hayatta herkesin kullanageldiği nesneleri esas alıyordu. Para, kundura, gıda, ünlüler ve gazete kupürlerini figür olarak işleyen usta, basmakalıp ürünleri veya markaları işlerinde kullanmasını ise şu şekilde açıklıyordu:
En varlıklı ve en fakir tüketici, bu markaları ortak kullanabiliyor. Amerika başkanı da Coca-Cola içiyor, siz de içiyorsunuz. Bu, bir nevi denklik anlamına geliyor. Warhol, kendisiyle yapılan bir röportajdaysa; Birisinin yazdığı kitabı okumaktansa, kendine iç çamaşır alışını seyretmeyi tercih ederim. demişti.
Warhol çektiği kısa filmlerle Bağımsız Film Ödülü‘nün de sahibi oldu. “Empire” ve “sleep” isimli iki deneyde kullanılan uzun metrajlı filmin de yönetmenliğini yapan Warhol’un Empire isimli filmi sekiz saat sürüyordu. Empire State Building’in karşısına konulmuş bir kameranın 8 saat boyunca sabit bir noktada çalıştırılmasıyla kaydedilen görüntülerden oluşan filmindeki temayı öteki çalışması “Sleep”te de kullandı. Sleep, uyumakta olan birinin 6 saatlik uykusunu görüntülüyordu.
1965 yılında sürpriz bir kararla artık resim yapmayacağını açıklayan Warhol, bu kararına da 1972 yılına değin sadık kaldı. Bu işlem içinde müzik grubu Velvet Undreground‘u keşfeden sanatkâr, modellik yapan Nico’yu Lou Reed, John Cale, Sterling Morrison ve Maureen Tucker‘dan oluşan Velvet Undreground’da vokal yapması için ikna etti ve grubun ilk albümlerinin prodüktörlüğünü de yaptı. Albüm müzik eleştirmenleri göre “O döneme kadar üretilmiş en etkileyici albüm” olarak göklere çıkartıldı ve Warhol, albümün konsepti üstüne “Exploding Plastic Inevitable” (Kaçınılmaz plastik patlaması) isimli multimedya bir ağırlama hazırladı. Açılışı 1966 yazında gerçekleşen gösteride esas sahnede grup müzikal performansını gösterirken, tabi sahnelerde müzikle uyumlu görsel unsurlar kullanılıyor, renkli ışıklar ve filmler sahneye ve grubun üzerine yansıtılıyordu. Gösterinin seyirci üzerindeki etkisi şok edici oldu ve daha sonra Lou Reed’in biografisini yazacak olan Diana Clapton eğlence için “Cehennemin bekleme salonu” ifadesini kullandı. Velvet Underground’la Andy Warhol’un yolları Lou Reed’in gruba yeni bir prodüktör bulmasıyla ayrıldı.
3 Haziran 1968‘de Warhol’a, radikal bir feminist olan Valerie Solanis kadar suikast girişiminde bulunuldu. Hemencecik tutuklanan Solanas, Warhol için “Hayatım üzerinde bu kadar yoklama sahibi olmasından rahatsızdım” açıklamasında bulundu. Ağır yaralı olarak hastaneye kaldırılan Warhol ise göğsünden aldığı üç bere sebebiyle önce öldü sanılmıştı. Fakat kalp masajıyla hayata döndürülen sanatkâr iki ay değin yatağa yan yaşamak zorunda kaldı.
70’li yıllarda biraz daha ağırbaşlı bir yaşam sürme kararı alan Warhol, zamanının çoğunu Michael Jackson, Mick Jagger, Liza Minnelli gibi meşhur isimlerin portrelerini yapmaya ayırdı. Bu dönemde “Interview” isimli dergiyi de kuran artist, “The Philosophy of Andy Warhol” isimli kitabını da yayımladı.
80 ’lerde somut olarak fazla güçlenen Warhol, Jean-Michel Basquiat‘ın da aralarında olduğu genç sanatçılara yardım vermeye başladı. Andy Warhol 22 Şubat 1987 ’de, 58 yaşındayken New York ’ta hayata gözlerini yumdu. yoko ono ’nun konuşmacı olarak katıldığı bir cenaze töreni ile Pensilvanya ’daki Bethel Park mezarlığına defnedilen Warhol, sıra dışı tarzına rağmen kendini tekrar tekrar dini bütün bir insan olarak tanımlamış, fırsat bulduğu her lahza New York ’taki kimsesizler evlerinde gönüllü olarak çalışmış, sık sık kiliseye gitmiş, rahip almak için eğitim görebilen yeğenini her açıdan desteklemişti.
Amerika ’nın tek sanatçıya adanmış en büyük müzesi, Pensilvanya ’daki Andy Warhol Müzesi‘dir. İçinde sanatçıya ait takriben 12,000 alıştırma bulunmaktadır. New York ’ta Warhol Vakfı, Slovakya ’da da bir Warhol Aile Müzesi vardır.