Andre Gide biografisi
1947 yılı Nobel Edebiyat Ödülünü kazanmıştır.
Andre Gide, 22 Kasım 1869 tarihinde Paris, Fransa ’da sert, muhafazakar, dine son derece ast bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. Tam adı André Paul Guillaume Gide ’dır. Babası Paul Gide, Hukuk Fakültesinde profesördü ve Katolikti. Annesi ise Fransa ’nın ünlü protestan ailelerinden birinin kızıydı. Minik Andre, anne ve babasının birbirine zıt dini inanışları aralarında bocalamış, her iki tarafın da etkisi aşağıda kalmıştı. Andre Gide, demin 11 yaşındayken (1880) Paris Üniversitesi’nde hukuk profesörü olan babasını kaybetti. Ailedeki kadınların etkisi ve annesinin katı otoritesi altında büyüdü. 8 yaşında Paris‘te Alsace Okulu’na gönderildi. Sık Sık hastalandığı için öğrenimi kesintiye uğradı.
Andre Gide, yamalı öğrenimine karşın, 1889 yılında Alsacienne Lisesi ’nde bakalorya imtihanını başarıyla verdi. İmtihanlar bittikten daha sonra bir piyano alıp evine kapandı. Yaşamını yazarak geçirmeye karar verdi. Yazı hayatına 1891 ’de 21 yaşındayken yayımladığı André Walter’in Günlükleri (Les Cahiers d’André Walter) ve Narsis Üzerine İnceleme ile başladı. Lakin ikisi de başarısız bulundu. Frederic Chopin ’in sihirli müziği onun yegane ilham kaynağıydı. 1893 yılında «Les Nourritures Terrestres» (Dünya Nimetleri) ’ni yayınladı.
1893 yılında Kuzey Afrika gezisine çıktı. Arap dünyasının büsbütün ayrı değerleriyle tanıştı. Fransa‘ya döndüğünde oradaki katı Victorya dönemi yaşantısının olumsuzluklarından rahatsız oldu. 1894 yılında bitmiş Kuzey Afrika’ya gitti. Burada Oscar Wilde ve Lord Alfred Douglas‘la tanıştı. Onların yüreklendirmesiyle zorlama aşağı tuttuğu eşcinselliğini kabul etti. Annesi hastalanınca Fransa’ya döndü.
Andre Gide, 1896 yılında Normandiya ’da bir komüne belediye başkanı oldu.
Andre Gide, 20. yüzyılın başında dini inançlarına belirli bir istikamet verememişti. Bir yanlamasına atesistlerin fikirlerini benimserken, bir yana da Hırıstiyanlığa inanıyordu. Yaşama sevgisi sonsuzdu. Hayatı bir tanrı gibi seviyor, ona tapıyordu. Yazarın bu karışık ruh hali 1902 yılında yazdığı «L ’Immoraliste»/ Öbür Yol adındaki eserinde belirtilmiş bir şekilde görülür. Gide, bu eserini yayınladıktan sonra bir zaman hiçbir şey yazmadı.
1908 yılında bazı seçkin yazarlarla birlikte Nouvelle Revue Française adında bir edebiyat dergisi kurdu. 1916 yılında 16 yaşındaki Marc Allégret ile sevgili oldu. Marc Allegret ile eşcinsel ilişkisi ailesinde huzursuzluk yarattı. Eşi Gide’nin kendisine yazdığı mektupları değil etti.
Onu şöhrete ulaştıran eseri 1909 yılında yazdığı «La Porte Etroıte» (Dar Kapı) adındaki romanıdır.
Andre Gide bundan sonradan değişik etkiler aşağıda kaldı. 1924 yılında bazı aykırı duyguları savunan «Corydon» / Sapık Sevgi adındaki eserini yayınladı. Dini çevreler yazarın artık işi adamakıllı azıttığını ileri sürüyorlardı. Andre Gide ya susturulmalı veya toplumu zehirleyici yayından vazgeçmeliydi. Yazar, bir süre ortadan kaybolup bir kenara çekilmeyi tasarladı. Uzun bir yolculuğa çıktı. 1925‘te Fransız Ekvator Afrikası’na gitti. Burada gördüklerinden de etkilendi. Dönüşünde sömürgeciliği eleştiren yazılar yazdı. Keza yeni bir eser yazmak için kendine araç gereç toplayacak, ayrıca de biraz dinlenecekti. 1925 yılında yazdığı «Les Faux Monnayeurs» (Kalpazanlar) adındaki eseri bu yolculuğun mahsulüdür. 1926 yılında otobiografik eser olan “Si le grain ne meurt”/ Tohum Ölmezse yayımladı. Andre Gide bu defa da marksizme doğru yöneliyordu.
I. Dünya Savaşı yıllarında Kızılhaç ile gönüllü insani kuruluşlarda çalıştı. 1923 yılında ilk feministlerden meşhur Elizabeth van Byyselberghe ile olan yasaklanmış ilişkisinden tek çocuğu kızı Catherine doğdu.
1924 yılında Corydon adlı homoseksüelliği savunan bir kitap yayımladı, fakat eser birincil etapta kınandı.
1932 yılında komünizmi kabul ettiğini açıkladıysa da bir Rusya yolculuğu sonunda, ne dek yanılmış olduğunu anladı. 1936’da büyük umutlarla gittiği Sovyetler Birliği’nden hayal kırıklığı ile döndü. Bundan Böyle komünizmin baş düşmanıydı.
II. Dünya Savaşı‘nın başlamasından daha sonra 1942 yılında yeniden Kuzey Afrika’ya gitti. Savaşın ardına kadar burada yaşadı. 1947 yılında Oxford Üniversitesi‘nden “Edebiyat Doktoru” unvanı aldı. Benzer yıl Kasım ayında da Nobel Edebiyat Ödülü‘nün sahibi oldu. 1947 yılında Nobel Edebiyat Ödülünü kazandı.
Andre Gide modern Fransız edebiyatının en ünlü simalarındandır. Kendi hayatından parçalar alarak yazdığı eserlerde çocukluk günleri ile sonraki hayatı arasındaki geniş uçurumlar açık bir şekilde hissedilir. Kendi eserleri yanına Rabindranath Tagore ve William Shakespeare ’den yaptığı çeviriler de büyük bir yazınsal kıymet taşır.
«Symphonie Pastorale» (Kır Senfonisi) adlı eseri filme de alınmıştır.
Andre Gide, 1895 yılında kuzeni Madeleine Rondeaux Gide ile evlendi. Catherine Gide (d.1923- ö.2013) adında yazan olan bir kızı vardı. Eşi Madeleine Rondeaux 1938 yılında öldü.
Andre Gide, 19 Şubat 1951 tarihinde Paris, Fransa ’da 82 yaşında ölmüştür.
Yaşamı boyunca toplumsal ve bireysel ahlakın en manâlı ölçütünün, bireyin içtenliği ve kendisini tanıması olduğunu savundu. Yazınsal, siyasal ve toplumsal sorunlara karşısında bir tutum benimsedi. Genel ahlak anlayışının karşısında bireysel özgürlüklerin savunucusu oldu. Ama bununla beraber 17’inci Yüzyıl Fransız edebiyatının en manâlı hümanist ve ahlakçı yazarı olarak tanındı. Düşüncelerindeki tamlık ve yücelik, üslubundaki arılık ve uyumla Fransız edebiyatının saygıdeğer isimleri arasında yer aldı.
Eserleri :
Deneme
1891 – Narkissos Üstüne İnceleme
1893 – Urien’in Yolculuğu
1893 – Aşka Teşebbüs
1894 – Paludes / Bataklıklar
1903 – Vesileler
1911 – Yeni Vesileler
1951 – Ve İş Şu Anda Sana Kaldı (ölümünden sonra)
– Sanat Baskıdan Doğar
Roman
1919 – Pastoral Senfoni / Kır Senfonisi
1926 – Kalpazanlar
1909 – La Porte Etroıte / Bakımlı Kapı
Otobiografi
1892 – Andre Walter’in Defterleri
1926 – Si le grain ne meurt / Tohum Ölmezse
Şiir ve Düzyazı Şiir
1891 – Andre Walter’in Şiirleri
1893 – Les Nourritures Terrestres / Dünya Nimetleri (1936’da Toprağın Yarattığı Nimetler)
1899 – Hacı Veya Sahte Peygamber Üstüne İnceleme
1907 – Savurgan Evladın Dönüşü
1935 – Yeni Nimetler
1946 – Thesee
Tiyatro
1903 – Saul
1899 – Philoktetes
1901 – Kral Kandaules
1912 – Bat-Şeba
1931 – Oidipius
1934 – Persephone
1935 – On Üçüncü Ağaç
1944 – Robert Ya Da Genel Çıkar
1946 – Dönüş
Anlatı
1902 – L ’Immoraliste / Farklı Yol
1909 – Gizli Kapı
Öykü
1914 – Vatikan Zindanları
1957 – Isabelle
1929 – Kadınlar Mektebi
1929 – Robert
1936 – Genevieve
Diyalog
1924 – Corydon /Sapık Sevgi
Yolculuk yazısı
1927 – Kongo Yolculuğu
1927 – Dindiki
1928 – Çad Dönüşü
Hatıra
1939 – Journal 1889-1939
1945 – Journal 1939-1949
İnceleme/Tenkit
1923 – Dostoyevski
1924 – Rastlantılar
1926 – Kalpazanların Günlüğü
1929 – Montaigne Üzerine Deneme
1931 – Değişik
1941 – Henri Michaux’yu Tanımak
1943 – Düşsel Söyleşiler
1943 – Göz Önüne Alarak
1945 – Poussin Öğretimi
1947 – Şiir Sanatı
1948 – Önsözler
1948 – Karşılaşmalar
1948 – Övgüler
1948 – Chopin Üzerine Notlar
1936 – SSCB Dönüşü
1937 – SSCB Dönüşü Üstüne Düzeltmeler
Taşlama
1899 – Zincire Gevşek Vurulmuş Prometheos