Ali Çetinkaya biografisi
Türk asker ve siyaset adamı.
AfyonkaraAğa ’nın oğlu olan Ali Bey, 1878 yılında Afyonkarahisar‘da doğdu.İlk ve orta öğrenimini burada tamamladı. Bu günlerdeki lider davranışları yüzünden arkadaşları o’na “Vezir Ali” demeye başladılar. Babasını ufak yaşta kaybetti. Anası Fatma Hanım’ın çabası ile Bursa Askeri Lisesi ’ne gönderildi. Oradan Harp Okulu’na geçti ve bütün 20 yaşında iken, 1898 yılında teğmen rütbesiyle Türk Silahlı Kuvvetleri safına katıldı. Yüzbaşı oluncaya değin geçen zaman içerisinde Makedonya ve Arnavutluk dağlarında çetecilere karşı Osmanlı varlığını savundu. 1907 yılında Manastır ’da örgütlenen “İttihat ve Terakki” içinde yer aldı.Hareket Ordusu ile İstanbul’a girdi. 1919‘da Trablusgarp Cephesi’ne gönderildi. Burada Mustafa Kemal‘in yanında bulundu. O sırada Enver Paşa da Bingazi’de idi. Balkan ve I. Dünya Savaşları’nda cephelerde savaştı.
Mondros Mütarekesi’nin yüz kızartan sonuçları gelmeye başladığı günlerde Ayvalık’ta 172. Alayın Kumandanlığını yapıyordu. 15 Mayıs 1919‘da İzmir’e asker çıkaran Yunanlılar, 28 Mayıs‘ta Ayvalık’a çıkmak istediler. İstanbul’dan gelen emir, “Bırakın çıksınlar!” şeklinde olmasına karşın Ali Bey, Yunan’a ilk kurşunu atarak, mukavemeti ve bu nedenle Ulusal Mücadeleyi resmi olarak başlatıyordu. Ali Bey 1919 yılında yapılan seçim sonunda Afyonkarahisar Mebusu olarak, Osmanlı Mebusan Meclisi ’ne girdi. Ama kısa bir zaman sonradan İngilizler göre tutuklanarak, birçok yurtsever aydınlatılmış gibi Malta ’ya sürüldü… Malta’dan kurtulup yurda döndüğünde TBMM açılmıştı ve Atatürk O’nu ve bir takım arkadaşlarını bekliyordu. Doğal olarak Ali Bey’de birinci mecliste Afyonkarahisar Milletvekili olarak yerini aldı.
Ali Bey, zihin ayrılıkları batmış olan bu birinci mecliste, 1. gurupta yer aldı. 2. Mecliste Atatürk’ten yana olanların büyük yetişkinlik sağlamalarında Ali Bey’in büyük payı oldu. 2. Mecliste Cumhuriyet Millet Partisi Programı ile Tüzük taslağının hazırlanmasında Kazım Karabekir, Ziya Gökalp, İsmail Canbolat, Yusuf Akçura, Ahmet Ağaoğlu ve Celal Bayar ile birlikte devir aldı. Uzun yılrdü… Doğudaki kürt isyanlardan sonradan kurulan Ankara İstiklal Mahkemesi Başkanlığına getirildi.
16 Şubat 1934 Tarihinde Bayındırlık Bakanlığına seçildi. Ulaştırma İşlerinin Bayındırlıktan ayrılması üstüne oluşturulan Ulaştırma Bakanlığının, 3 Nisan 1939 tarihinde birincil bakanı oldu. Her iki bakanlıkta da büyük işler başardı. Bir fazla yabancı kuruluşun millileştirilmesini sağladı.
Memleketin demir ağlarla örülmesinde onun payı büyük oldu. Soyadı Kanunu çıkınca Atatürk ona “ÇETİNKAYA” soyadını verdi. Zira Ayvalıkta düşman karşı, gerçekte Çetin bir kaya olmuştu. Sonraları, adıyla, soyadıyla Ali Bey, yurdun değişik yerlerinde yaşatıldı.
Ali Bey ara sıra halkevi tarafından Afyonkarahisarda yayımlanan “Taşpınar” dergisine mukaleler yazdı. O arada Hans Kohn kadar yazılan “Türk Milliyetçiliği” adlı eseri Türkçe’ye çevirerek kitap bütünlüğünde yayımlanmasını sağladı. Kesintisiz 1946 yılına değin Afyonkarahisar Milletvekilliği yapan Ali Çetinkaya, çok partili sisteme geçilip, Demokrat Parti‘nin seçimleri kazanması üzerine o yıl seçilemedi ve milletvekilliği sona erdi.
21 Şubat 1949 tarihinde İstanbul ’da vefat etti. Aziz naşı Afyonkarahisar’a getirildi ve Afyonkarahisar Belediyesi tarafından Asri Mezarlık içersinde inşaa edilen Anıt Mezar’a defnedildi. Her yıl, Afyonkarahisar Valiliği göre düzenenlenen törenle, vefat yıldönümlerinde anılmaktadır.