Aka Gündüz biografisi
Aka Gündüz, 1886 yılında Yunanistan, Selanik‘e tabi Katerina ile Alasonya kasabaları arasındaki bir dağ köyünde doğmuştur. Esas adı Hüseyin Avni Finci’dir. İlk yazılarında Enis Avni daha sonraları Aka Gündüz adını kullandı. Babası Rize‘li Fincioğullarından Binbaşı İbrahim Kadri Bey’dir. İlk tahsilini Serez’de İncili Mektebde ve Selanik’deki Şemsi Hoca Mektebinde tamamladı. Bir müddet Selanik Askeri Rüşdiyesine devam ettiyse de 1896 Yunan Harbi esnasında Eğrikapı Rüşdiyesine nakledildi. Sonradan İstanbul‘a gelerek İstanbul Galatasaray Idadisi ile Edirne ve Kuleli Askeri idadilerinde okudu. Harbiye ’ye girdi. İkinci sınıfta iken siyasete karıştığı için hastalığı da gerekçe edilerek okuldan ihraç edildi ve her tarafta Selânik ’e döndü. Daha Sonra Paris ’e gitti.
Paris ’te Collège de France, Paris Güzel Sanatlar Okulu ve Hukuk Fakültesi ’nde iki buçuk yıl çeşitli derslere devam etti. Ancak hiç birini bitiremeden üç yıl sonradan İstanbul ’a geri döndü. Hariciye gümrüğünde bir memuriyete atama edildi. Bu vazifede fazla kalmadan Selânik ’te ikamete mecbur olarak sürgün edildi.
1901 yılının Martında Mecmûa-i Edebiyye ’de çıkan bir şiirle yayınlama dünyasına bacak basmış, sonra Selânik ’te yayımlanan Çocuk Bahçesi (1903) ve Genç Kalemler (1911) dergilerinde bulunan yazılarıyla edebiyat çalışmalarını sürdürmüş ve kısa sürede tanınmıştır. 1908 yılında Selânik ’te haftalık Kadın gazetesini yayımlamıştır. Burada Seniha Hikmet adıyla yazdığı şiir ve makaleler alaka uyandırmıştır.
1908 yılında Karagöz gazetesinin başmuharrirliğini yapmış, Ubeydullah Efendi ile birlikte 1910 yılında Hak Yolu adlı bir akşam gazetesi de çıkarmıştır.
Aka Gündüz, II. Meşrutiyet‘in ilanından sonra İstanbul‘da yönetime karşısında 13 Nisan 1909 tarihinde başlatılmış olan 31 Mart Vakasını bastırmak için Hareket Ordusu ’na gönüllü katılarak İstanbul ’a geldi.
Adana‘daki Ermeni olayları üzerine oraya ödev olunan Bahriye Nazırı Cemal Paşa‘nın maiyetinde ondört ay Adana Vilayet Meclisi İdare Başkatibi olarak çalıştı. Bu sırada Adana Vilâyet Gazetesi ’nde birçok yazısı çıktı. İstanbul ’a döndükten sonra matbuat hayatına atıldı.
1919 ’da İstanbul işgal edilince, İngilizler göre Malta ’ya sürüldü. Ankara Hükümetinin teşebbüsüyle yurda döndü. Ankara ’ya artan bir şekilde Millî Mücadele ’ye kalemiyle katıldı ve Paşa Kâzım ile 1920 yılında Anadolu ’da Peyâm-ı Sabahtan gazetesini çıkararak İstanbul ’da Millî Uğraş karşı yazılar neşreden Peyâm-ı Sabahleyin ’a karşı çıktı ve muhaliflerin sindirilmesinde rol oynadı. Cumhuriyet ’cilt daha sonra Millî Mücadele ’yi yücelten ve Cumhuriyet ’in resmî prensiplerini yaymaya çalışan eserlerini yayımladı. 1932-1946 yılları aralarında Ankara milletvekilliği yaptı.
Aka Gündüz yazarlığa 1901 yılında şiirle başladı. Çocuk Bahçesi (1905), Genç Kalemler (1911) dergilerinde yazdı. Zaman (1909), Hizmet (1925), Âhenk (1928), Tercüman (1887-1917), Tanin (1324-1341), İleri (1334-1340), Hâkimiyet-i Milliye (1336-1928) gibi çoğu gazetelerde yayımlanan şiir, hikâye, roman ve makaleleriyle gazetecilik ve yazarlığı sürdürmüştür. Milli Edebiyat akımını benimsedi.
1920 yılında İstanbul ’da Ercüment Ekrem Talu ile beraber mizahî Alay dergisini yayımlamıştır.
Sade dil görüşüne bağlı olup Milli Edebiyat akımı içinde yer almıştır. Eserlerinde insanlar sevgisinin neticesi olarak geniş insanlar zümreleri ile bunların ızdırabları işlenmiştir. Cümleleri ateşli ve kısadır. Eserleri hayat tecrübesini verir. Yetmişe yakın eseri vardır.
Aka Gündüz ’ün İki Süngü Arasında adlı eseri 1952 yılında yönetmen Şadan Kamil göre başrollerinde Mürüvvet Sim ’in olduğu ve benzer film 1973 yılında yönetmen Ülkü Arakalın göre Zeynep Aksu ’nun başrolde olduğu filme alınmıştır.
Bir Şöförün Dar Defteri adlı eseri 1967 yılında yönetmen Süreyya Duru göre başrollerinde Cüneyt Arkın ’ın olduğu ve benzer film 1958 yılında yönetmen Atıf Yılmaz kadar rolünde Eşref Kolçak olarak filme alınmıştır.
Aka Gündüz, evli idi ve bir çocuğu vardı.
Aka Gündüz, 7 Kasım 1958 tarihinde Ankara ’da 72 yaşında ölmüştür.
Edebiyat dünyasına oldukça genç sayılabilecek bir çağda, on altı yaşında, Edebiyât-ı Cedîde şairleri türünden manzumeler yazmakla giren Aka Gündüz, Enis Safvet, Avni, Muallim ve Serkenkebîn takma adlarıyla edebî ve mizahî çoğu şiir ve yazı kaleme almıştır.
Esas şöhretini millî edebiyat cereyanına katıldıktan sonradan şampiyon Aka Gündüz, 1923 ’deri önce yayımladığı eserlerinde, daha fazla, Türklük duygusuyla Rumeli ’de düşman elinde kalan Türk toprakları aleyhinde duyduğu ıstırabı, bir avuç Türk ’ün bu topraklarda verdiği kahramanca mücadeleyi dile getirmiştir. Cumhuriyet ’ten sonra neşrettiği eserlerinin büyük bir kısmı ise direkt tezli roman niteliğinde olup ele aldığı zaman dilimi, imparatorluktan millî devlete geçiş dönemidir. Romanlarında bayan ve çocuk terbiyesi, suça ve fuhşa sürüklenmenin sosyal-psikolojik sebepleri, bâtıl inançların fena etkileri, savaşın doğurduğu hesaplı ve ahlâkî çöküntü, inkılâplardan daha sonra ortaya çıkan yeni ve yerli hayat tarzının müdafaası ön planda bulunmaktadır. Devrinde geniş bir okuyucu kitlesi göre tutulmuş ve eserleri okunmuş bir yazan olan Aka Gündüz ’ün şiir, hikâye, piyes, roman, mizahî hikâye, fıkra ve çocuk hikâyesi türlerinde yetmişe yakın eseri yayımlanmıştır. Şiirlerinden bazıları bestelenmiş ve sevilen şarkılar arasında yer almıştır.
Eserleri :
Romanları :
1927 – Dikmen Yıldızı
1928 – Odun Kokusu
1928 – Tank-Tango
1928 – Bir şoförün Defteri
1929 – İki Süngü Aralarında
1930 – Yaldız
1930 – Çapkın Kız
1932 – Aysel
1933 – Ben Öldürmedim
1933 – Onların Romanı
1933 – Üç Kızın Hikâyesi
1935 – Kokain
1935 – Üvey Esas
1937 – Aşkın Temizi
1938 – Çapraz Delikanlı
1938 – Zekeriya Sofrası
1938 – Hicran
1939 – Kabir Kazıcılar
1939 – Giderayak
1940 – Yayla Kızı
1941 – Bebek
1941 – Türk Duygusu (mensure / kısa yazı )
1943 – Bir Şoförün Gizli Defteri
1946 – Eğer Aşk…
1946 – Sansaros
1954 – Bir Kızın Masalı
Hikâyeleri :
1911 – Türk Kalbi
1911 – Türk’ün Kitabı
1919 – Kurbağacık
1927 – Bu Toprağın Kızları
1928 – Hayattan Hikâyeler ,
Şiirleri :
– Yenilgi
– İlkbahar Şiiri
– Anadolu şiiri
Oyunları:
1914 – Muhterem Katil
1919 – Yarım Türkler
1932 – Beyaz Kahraman
1933 – Yarım Osman
1934 – Mavi Yıldırım
Çocuk Kitapları:
1930 – Gazi ’nin Bakımlı Ordusu
1930 – Demirelin Hikâyeleri
1930 – Meçhul Asker
1932 – Köy Muallimi (piyes)
1932 – Yılmazların İkizleri (piyes)