Ahmet Cevdet Oran biografisi
Osmanlı Devleti’nin ilk yayıncılarından birisi olarak 1894 ’cilt itibaren çıkarılan ve gazetenin kurucusu ve başyazarı olarak İkdam Gazetesi ’ni yayınladığından “İkdamcı” diye anılır. Türkçülük akımının önde gelen savunucularındandır.
Ahmet Cevdet Oran, 1862 yılında İstanbul ’da Aksaray ’da doğmuştur. Babası, İstanbul ’un ünlü tütün tüccarlarından Hacı Ahmed Efendi ’dir. İlköğrenimini Kaptan paşa Rüşdiyesinde yaptı. Mülkiye ’yi (Siyasal Bilgiler) birincilikle bitirdikten sonra, Hukuk Mektebine de (Hukuk Fakültesi) gitti ve bu okulu da birincilikle bitirdi. Hukuk Fakültesinin son yıllarında Arapça ve Fransızcaya çalıştı. Farsça eğitimi de alan Ahmet Cevdet kendi gayretiyle de Almanca ve Rumca da öğrendi.
Daha yirmi bir yaşında iken bildiği diller doğruca Tercümân-ı Hakîkat gazetesine 1883 yılında mütercim ve muharrir olarak çalışmaya başladı. bu nedenle birincil yazıları bu gazetede yayımlandı. Bu yıllarda arada Takvîm-i Vekayi‘de de yazıları çıkmaya başladı ve bir zaman bu gazetenin yazı kurulunda ödev aldı. sonra Tömbeki Rejisi ’nde ve Osmanlı Bankası ’nda memur olarak çalıştı. sonra hariciye Nezareti idaresinde çalışmaya başladı. Hariciye Nezaretinde çalışırken Çar II. Nikolanın tahta çıkışı münasebeti ile 1894 yılında Rusya ’ya dışarı giden ekibin içinde yer aldı.
Rusya ’dan döndükten daha sonra hür gazeteci olarak çalışmaya başladı. Devrin en kayda değer gazeteleri olan Sabah, Tarîk, Saâdet gazetelerinde başmuharrir oldu. Bu yıllardaki yazıları ile dikkatleri üstüne çekmeyi başarmıştı.
5 Temmuz 1894 ’te İkdam gazetesini kurarak İkdam ’ı çıkarmaya başladı. Sabah Gazetesinin şiddetli saldırılarına karşın İkdam Gazetesini ayakta tutmayı başardı. Bu tarihten sonra uzun bir müddet yayında olacak olan İkdam Gazetesinin sahibi olduğu için İkdamcı Cevdet olarak anılmaanında diğer taraftan İkdam Kütüphanesi kurarak kıymetli birçok eseri, giderken Evliya Çelebi Seyahatnamesi ’nin birincil altı cildini yayımladı.
Karşı Taraf Gazetelerin Tarik, Sabah ve Çevirmen ’-ı Realite Gazetelerin yoğun saldırılarına rağmen İkdam Gazetesini devrin manâlı kalemlerinin de desteği, Ulusal Edebiyatçıların da gayreti ile 1908 yılına değin yayında tutmayı başarmıştı. Hatta bu gazete İstibdat idaresinin en önemli üç gazetesinden birisiydi. İkdam ’ın baş sayfasında “Siyasi İlmi Türk Gazetesidir” ibaresi vardı. İkdam ’da Türkçülük düşüncelerini ve dilde sadeleşme konularını işliyordu. İkdam ’da telif romanlar, iç dış haberler, siyasi yazılar, ilmi incelemeler, bilim, kültür ve politika ile ilgili çok çeşitli yazılar çıkıyordu. Lakin 1908 yılında İktidarı ele geçiren İttihatçılara muhalif olduğu ve öncesinden beridir onlar karşı yazılar yazdığı için II. Meşrutiyet ’in ilânından, 31 Mart Vakası ’nın arkasından 1909 yılında Avrupa ’ya kaçmak zorunda kaldı.
İlk önceleri bir müddet Fransa Nis ’te kaldıktan sonra, İsviçre ’ye yerleşti. Ama İkdam gazetesi yayına devam ediyor, Ahmet Cevdet Oran da Avrupa ’dan İkdam gazetesine yazılarını yollamaya devam ediyordu. Lakin Avrupa ’dan yolladığı yazılarda siyasete karışmamaya özel çaba ediyordu. Türkçülük ve Turancılık düşüncelerini savunan yazıları dikkat çekmeye devam ediyordu. İkdam fazla sayıda muhariririn ve yazarın eserlerini, yazıların, romanlarını paylaştığı ve fazla sayıda yazar ve muharirin yetiştiği bir okul haline gelmişti.
gerçi İttihatçıların baskısı ile 26 Şubat 19iştirmek zorunda kalmıştı. Ama kısa bir süre sonradan baştan İkdam olarak yayınına devam etmeyi de başarmıştı. 1. Dünya Savaşı yıllarında İsviçre ’de yaşıyor, siyasetten uzak yazılarını İkdam ’a yolluyor, Türklük, Milliyetçilik konularında yazıları çıkıyor, Devletini destekleyen, Ulusal Mücadelenin kazanılmasını istek eden konularda yazılar yazıyordu. Millî Mücadele yıllarında İkdam ve kadrosuyla birlikte Millî Uğraş ’ye destek vermeye çalıştı.
1923 yılında Cumhuriyet ilân edilince Türkiye ’ye döndü. İkdam ’da bitmiş başyazarlığa başladı. Bu yıllarda ülkemizin ticari, zirai ve iktisadi kalkınması ile ilgili önemli yazılar yazdı. 1925 yılında Türkiye ’nin madenleri ile ilgili yazıları çıkmaya başladı. Bu yazıları ile İsmet İnönü ’nün dahi takdirine vesile olmuştu.
Gazetede yayımlanan bir haberden dolayı Hüseyin Cahit ve Betimleme Gazetesinin baş yazarı Ebuziya Velut ile birlikte İstiklâl Mahkemesi ’ne verildi. Suçsuz olduğu anlaşılarak beraat etti. Ama bu mahkemeden sonradan siyasetten iyice uzaktan kaldı. Bu olaydan daha sonra Gazetesini de kapattı. İkdam gazetesi 31 Aralık 1928 ’e değin 11.384 sayı yayımlandı.
1935 ’te Ankara ’da yapılan I. Matbuat Kongresi ’ne katıldığı gün fazla heyecanlanarak kalp krizi geçirdi ve ertesi gün, 27 Mayıs 1935 ’te Ankara da öldü.
Gazetecilik yanına yayıncılıkla da yazan Ahmet Cevdet, “Malumat ’ı Fenniye “ adlı eseri dışarıda matbu bir eser yazmadı. Malumat ’ı Fenniye “ adlı eseri ise öğrenciler için hazırlanmış, insan vücudu kemikler ve hastalıklar üzerine yazılı yardımcı bir elerin sayfalarında kaldı. Kitap haline gelebilecek bir çalışması da olamadı Ama İkdam Kütüphanesi adı aşağı o kadar çok yararlı kitabı yayın ve eğitim dünyamıza kazandırdı.
Yayıncı olarak Osmanlı Tarihinin ve Divan Edebiyatının seçkin eserlerini İkdam Kütüphanesi Serisi adı aşağıda yayımladı. Bu yayımları Türk Kültür tarihi açısından oldukça önemli oldu. Bu seride: Sâlim, Rıza, ve Latîfî “tezkireleri”, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi ’nin birincil altı cildi, Şemseddin Sâmi ’nin “Kamûs-ı Türkî ’si”, Bursalı Mehmed Tâhir ’in “Türklerin Ulûm ve Fünûn ’a Hizmetleri”, Kemalpaşazâde ’nin “Divan ’ı”, Ali Şir Nevai ’nin “Muhâkemetü ’l-lugateyn ’i”, Necip Âsım ’ın “Orhun Âbideleri”, “En Eski Türk Yazısı ve Büyük Türk Tarihi”, (Seydi Ali Reis ’in “Mirat ’ül Memalik”, Gelibolulu Mustafa Ali ’nin “Heft Meclis”, Karsizade Mehmet Cemalleddin Efendi ’nin “Ayine-i Zürefası”,) eserleri yayımlandı.
Yazılarında sade bir dil kullandı. Türkçülüğü ve Türkçeciliği, ayrıca yazı dilinde keza de sosyal hayatında ölene kadar sürdürdü. İkdam Gazetesini Türkçülerin Türkçülüğün yayın organı haline getirdi. İkdam Gazetesinde Ahmet Mithat Efendi, Recaizade Mahmut Ekrem, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Ahmet Rasim, Cenab Şahabeddin, Halid Ziya Uşaklıgil, Samipaşazade Sezai, Hüseyin Daniş, Fatma Aliye, Samih Rıfat, Hüseyin Kâzım, Veled Çelebi, Ahmet Refik, Ahmet Hikmet, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Ahmed Naim, Necip Âsım ve daha çoğu yazarın roman, hikâye ve yazılarına yer verdi. İkdam Gazetesi devrin en manâlı yazarlarının yazılarının çıktığı bir gazete olmuştu. İkdam Gazetesi devrin en fazla satan gazetesi haline de gelmişti.
II. Meşrutiyet ’in ilânından daha sonra rotatif baskı makinesini Türkiye ’ye birincil getiren ve bu baskı tekniği Türkiye ’de uygulayan birincil gazeteci oldu. Bu Nedenle gazeteciliğin gelişimine manâlı bir katkısı da olmuş, İkdam ’ın sayfalarını çoğaltmış ve gazeteciliğe yeni ebat kazandırmıştı.
Ahmet Cevdet Oran, Mal Varlığı-i Funun, Fecr-i Ati, Ulusal Edebiyat dönemi birincil Türk yayıncılarından; Türkçülük akımının basın alanındaki ilk temsilcilerinden Rotatif zorlama (dairesel klişe ile yapılan) zorlama tekniğini Türkiye ’de deneyen ilk yayıncıdır.
Ahmet Cevdet Oran, 27 Mayıs 1935 tarihinde Ankara ’da yürek kriziden 73 yaşında ölmüştür.